Eerste Hulp bij Scheidingstranen van Kinderen

Daarmee zeg ik niet dat je je kind de scheiding had moeten besparen (ik ga ervan uit dat je alles geprobeerd hebt om dat te voorkomen), maar spreek ik je wel aan op je verantwoordelijkheid als ouder. Je kind heeft je nodig. Niet zozeer op praktisch als wel op emotioneel gebied.

Naast alle financiële en juridische rompslomp en je eigen proces, heb je als ouder ook een belangrijke rol in het rouwproces van je kind.

Want dat is het. Een scheiding is een verlieservaring. Je kind (en jij) maakt een rouwproces door. Een rouwproces gaat gepaard met tranen (en andere emoties).

Een aantal feiten over kindertranen bij scheiding op een rijtje:

• Emoties zijn normaal, iedereen heeft ze. Het hoort erbij.
• Huilen is gezond
• Huilen lucht op
• Huilend vermindert stress
• Het stopt. Er komt een einde aan de huilbui. (Al lijkt het soms een eeuwigheid te duren.)
• Rouw is geen eindig proces. (Je kind past zich aan de nieuwe situatie aan, maar rouw zal in mindere/andere mate aanwezig blijven.)

Wat kun je doen?
Zoals het kinderliedje van het Zigeunermeisje dat huilend op een steen zat; ‘Huilend, huilend, helemaal alleen’ al zegt. Bij verdriet is het fijn als je er niet alleen voor staat. Dus…..

• Luister
• Knuffel
• Aai over zijn bol
• Troost met lieve woorden en aanrakingen (niet met nieuw speelgoed).
• Neem de tijd. (Dan kom je maar een keer te laat voor voetbaltraining. Dit is belangrijk.)
• Wees (emotioneel) beschikbaar. (Leg de telefoon af en toe eens helemaal weg. Even offline voor de buitenwereld en online voor je kind.)
• Durf samen stil te zijn.
• Vertel je kind dat het altijd naar je toe mag komen. (Veel kinderen huilen bijv. ‘s avonds in bed, als de rust komt en de indrukken van de dag verwerkt worden.)
• Vertel je kind dat het áltijd mag huilen
• Normaliseer: tranen en andere emoties horen erbij. Je bent zelf ook wel eens bang, of verdrietig. Het is niets om je voor te schamen.
• Vertel je kind dat tijd dingen verandert, het verdriet zal minder of anders worden.

Kinderen vinden vaak troost in knuffels of kledingstukken (met de geur) van ouders. Zorg dat je kind hierover kan beschikken waar en wanneer het nodig is. Een knuffel mee naar school? Tuurlijk, waarom niet? Licht wel de leerkracht even in hoe belangrijk de knuffel op dit moment voor je kind is, voor extra support.

Woorden geven aan verdriet is voor kinderen vaak nog lastig. Tranen zijn een krachtig communicatiemiddel. Als woorden geven niet lukt, probeer het eens op een andere manier.

Laat je kind een tekening maken of vraag de lievelingsknuffel eens hoe hij zich voelt.

Er zijn ook mooie kinderboeken die helpend kunnen zijn. Waaronder ‘Sloompje Slak, het gebroken huis’. Stilte is ook heel waardevol. Aanwezig zijn, een aanraking of een luisterend oor zegt vaak meer dan duizend woorden. Durf stil te zijn. Weet dat ook samen stil zijn jullie band versterkt en je kind helpt.

Valkuilen voor ouders
Het is goed om je te realiseren dat je eigen coping, de manier waarop je zelf met emoties en moeilijke situaties omgaat, je aanpak richting je kind en de manier waarop je naar je kind kijkt kleurt. Een aantal valkuilen waar we als ouders nog wel eens intrappen:

“Huil maar niet.”
Soms vinden we het lastig om geconfronteerd de worden met de pijn die ons kind heeft, omdat het ons confronteert met ons eigen aandeel hierin, of met ons eigen verdriet.

“Nee, mama is niet verdrietig.”
Er is niets mis met samen huilen (met mate). Daarmee geef je je kind de boodschap dat huilen oké is.

Je verdriet verbergen hoeft niet, doseren is voldoende. Je kind voelt toch aan of je eerlijk bent als je zegt: “Nee hoor, het gaat goed met mama, ik ben niet verdrietig.” Samen huilen versterkt de band.

“Zo, nu heb je wel genoeg gehuild.”
Het stopt vanzelf, heus…al lijkt het soms een eeuwigheid te duren. Soms duurt het 2 minuten, soms 10 minuten, maar aan iedere huilbui komt een einde. Het kan lastig zijn om gewoon te zitten en het verdriet er te laten zijn. Geen pasklare oplossing te hebben. Dat kan een gevoel van machteloosheid oproepen.  Laat jouw ongemak geen reden zijn om het verdriet te stoppen. Het is waardevol voor je kind om te ervaren dat verdriet er mag zijn en ook weer minder wordt.

“Je zet jezelf voor schut.”
Ben je gevoelig voor het oordeel van anderen?  Wees er dan alert op dat je dat niet projecteert op je kind en de ruimte die je hem geeft om te huilen in het openbaar. Iedereen is wel eens verdrietig. Het is niets om je voor te schamen.

“Daar hoef je toch niet om te huilen?”
Ook al begrijp je het niet, je kind voelt zich verdrietig. Neem dat serieus en wimpel zijn gevoel niet af. Ieder rouwproces is uniek, het tempo waarin dat verloopt ook. Het kan dus dat jij al veel verder bent in je verwerkingsproces dan je kind.

“Ik kan niets doen.”
Je kunt als ouder het gevoel hebben dat je niets kunt dóén. Een gevoel van machteloosheid kan je overvallen. Wellicht zit het ‘doen’ nu in een andere hoek. Waar we doorgaans ‘doen’ zien als een concrete oplossing hebben of de pijn weg nemen, is dat in deze situatie vaak anders. We kunnen het verdriet niet wegnemen of de situatie veranderen, maar we kunnen er ‘zijn’. Weet dat je al heel veel ‘doet’ door er gewoonweg te zijn voor je kind. Sámen door het verdriet heen.

Zorg ervoor dat je kind en jij dit proces niet alleen hoeven te dragen. Licht de meester of juf in en vraag voor een beetje extra aandacht. Deel met familie en vrienden. Schroom niet om hulp van een professional in te schakelen.

Of je nu degene bent die het niet zag aankomen, de beslissing nam, vreemdgegaan of bedrogen is, het maakt niet uit. Ooit was er een moment waarop je gelukkig was en je toekomstbeeld er anders uit zag dan het nu is. Je neemt afscheid van dat toekomstbeeld, van herinneringen, van het leven als gezin, als partners. Dit betekent dat je in een rouwproces komt. Niet alleen je kind, maar ook jij doorloopt een proces van rouw, dat gepaard gaat met een veelvoud aan emoties. Hoe ga jíj om met je eigen emoties in het bijzijn van je kinderen?

‘Ik ben vandaag zo vrolijk, zo vrolijk, zo vrolijk …’

De school is uit. Huppelend gaat Maartje naar huis. Ze neuriet een vrolijk melodietje. Ze verheugt zich erop om met de Playmobil te gaan spelen. Als ze bijna bij de voordeur is, kijkt ze door het raam naar binnen. Ze zwaait naar mama*, maar die ziet haar niet. Want……

Versie 1
……..Mama zit huilend op de bank. Haar hoofd is gebogen, schokkende schouders en tranen over haar wangen.  Als Maartje binnenkomt, veegt mama snel haar tranen weg. Als Maartje vraagt of mama verdrietig is, ontkent mama dat. Ze zegt: “Nee hoor, er is niets.”

Versie 2
……..Mama zit huilend op de bank. Haar hoofd is gebogen, schokkende schouders en tranen over haar wangen.Als Maartje binnenkomt, begroet mama haar met een glimlach tussen de tranen door. Mama zucht een keer, veegt haar tranen weg en vraagt Maartje hoe het op school was. Als Maartje vraagt of mama verdrietig is, bevestigt mama dat. “Dat heb je goed gezien. Ik voel me soms verdrietig over de scheiding. En jij?”

Versie 3
……….Mama staat in de keuken thee met koekjes te maken. Mama stond zichzelf toe om tot 14:45 te huilen. Vervolgens heeft ze snel alle sporen van haar verdriet weggewerkt. De zakdoekjes vol tranen liggen keurig (onder ander afval) in de prullenbak en de uitgelopen make-up (aldus bekend als panda-ogen) is bijgewerkt.Als Maartje binnenkomt, vraagt mama haar welke thee ze wil en hoe het op school was.Als Maartje vraagt hoe mama’s dag was, antwoordt zij: “Prima, neem nog een koekje.”

Versie 4
……….Mama is aan het stofzuigen. Als Maartje binnenkomt, stopt mama met stofzuigen. Ze drinken samen een kop thee en eten een koekje. Maartje en mama praten nooit echt over gevoelens. Maartje heeft mama nog nooit zien huilen. Vreemd eigenlijk. Zou mama het dan helemaal niet erg vinden dat ze gescheiden is?

Welke ‘versie’ van mama of papa ziet jouw kind?
Is er plek voor emoties in jouw ouderrol?

Versie 1- Congruent
Als je kind ziet dat je verdrietig bent (geweest) is het belangrijk om congruent te zijn. Daarmee bedoel ik dat wat je zegt en wat je voelt overeenkomen. Zeg je: “Er is niets.”, zoals in het 1^e voorbeeld, dan kan je kind in de war raken. Het ziet het één, maar hoort het ander. Je kind krijgt de boodschap dat het goed gaat, maar voelt (en ziet) dat niet zo.

De signalen die je kind krijgt, zijn verwarrend. Vooral jongere kinderen die nog bezig zijn om emoties te leren herkennen, kunnen dan problemen krijgen met het ‘lezen’ van emoties bij zichzelf en anderen. Daarnaast is het belangrijk je bewust te zijn van het voorbeeld dat je wil geven aan je kinderen. Zoals je weet; ‘goed voorbeeld doet volgen’.

Versie 2 – Samen
Samen. Een belangrijk woord in perioden van verlies en rouw. De relatie tussen ouder en kind kan juist op dit soort moeilijke momenten sterker worden. Door samen te huilen over wat niet meer is en nooit meer zal zijn, te lachen om herinneringen die voor altijd zullen blijven en te knuffelen omdat jullie wat er ook gebeurt van elkaar houden. Als je zelf open bent en je emoties (gedoseerd) deelt met je kind, lever je een belangrijke bijdrage in diens emotionele ontwikkeling. Je buigt de ingrijpende gebeurtenis om naar een kans om samen te leren over emoties, verandering, afscheid en nog veel meer. Nodig je kind uit om te vertellen wat het voelt/ervaart. De voorbeeldvragen uit het Sloompje Slak, het gebroken huis werkboek kunnen helpenom er samen over in gesprek te gaan.

Versie 3 – Verbloemen
Naast zijn eigen emoties, kan je kind ook opmerken hoe jij je voelt.
Ook als je de sporen ervan probeert te verdoezelen/verbergen. Als je gewend bent om te zorgen voor anderen, een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebt, kan het extra lastig zijn om je emoties te tonen in het bijzijn van je kind. Het kan voelen als falen, of als ‘belasten’ van je kind.  Toch is het belangrijk een middenweg te vinden.
Weet dat emoties niet te plannen zijn, een huilbui kan je ineens overvallen. Als het komt, komt het. Emoties horen bij het leven. Soms heb je geen grip, geen controle over hoe dingen lopen. Vertrouw erop dat jij/jullie er mee om kunnen gaan, het aan kunnen. Samen. Sterk zijn door kwetsbaarheid te tonen. Daarmee leer je je kind een belangrijke levensles.

Versie 4 – Mama/Papa huilt nooit
Geen enkele traan, geen waterige ogen of trillende lip gedurende de scheidingsprocedure? Je kind zou bijna kunnen denken dat het je niet boeit, dat je het niet erg vindt dat jullie thuis in tweeën is gebroken. Wanneer ouders gaan scheiden realiseren kinderen zich vaak dat ouders keuzes maken die (ogenschijnlijk) niet zozeer in eerste instantie in het belang van de kinderen zijn. Dat ouders ook keuzes maken waarbij ze hun eigen belangen/geluk vooropstellen. Dat ze zichzelf belangrijker vinden dan hun kind. Als je kind het belangrijkst is, zou je immers bij elkaar blijven, toch? (Let wel; dit is vanuit kindperspectief bekeken. Voor hen horen ouders immers voor altijd samen.) Met dit gegeven in je achterhoofd, wil ik je erop wijzen dat het in periode van scheiding extra belangrijk is om je kind (passend bij de leeftijd) deelgenoot te maken van je proces. Het tonen van je emoties, het uiten van je gedachten over de scheiding kan je kind helpen om de gebeurtenis te verwerken.

Vaak voelen kinderen aan dat er emoties borrelen onder de oppervlakte. Ook al zeg je het niet, laat je het niet blijken en ben je er zelf wellicht van overtuigd dat het goed met je gaat, kinderen voelen ons haarfijn aan. De band tussen ouder en kind is zo sterk dat ze opmerken hoe het met ons gaat. Ze hebben het bewustzijn en de woorden echter vaak nog niet om dit te kunnen plaatsen, begrijpen en/of herleiden naar het emotioneel proces van hun ouders. Wees hier alert op en neemt verantwoordelijkheid voor je eigen proces.

Je bent een voorbeeld voor je kind. Als jij nooit huilt kan je kind het idee krijgen dat dat zo hoort. Dat het niet goed is om je emoties te laten zien, te delen met anderen. Misschien kiest het er dan voor om te huilen als het alleen is, bijvoorbeeld in bed ’s avonds. Laat je kind weten dat huilen normaal is. Benoem evt. dat jij het zelf lastig vindt om dit te doen bij anderen, maar dat het wel goed is.

Nog enkele tips:

• Zorg dat je zelf een volwassen sparringpartner hebt die je helpt met jouw rouwproces. Een vriend, vriendin, familielid of professional.
• Vertel je kind bij wie jij steun vindt. Een passende voorbeeldvraag uit het werkboek:
  ‘Mama/papa, vertel met wie jij wil praten als je je verdrietig, boos of bang voelt.’
  Zo laat je je kind weten dat het niet je enige steunbron is. Dat hij/zij dus niet voor je hoeft te zorgen.
• Je kind is kind, geen volwassen gesprekspartner. Waak voor verschuiving van de ouderrol naar ‘beste vriend’-rol. Jíj bent de ouder. Jij hebt de leiding. Neem leiding op zorgende wijze.
• Gebruik de opdrachten en voorbeeldvragen uit het Sloompje Slak, het gebroken huis werkboek om (op papier) in gesprek te zijn, ervaringen en emoties te delen.
• Breng tijd samen door. Zo ontstaan er wellicht spontane momenten om met elkaar te praten over je ervaringen en gevoelens.
• Ga samen een stukje wandelen of fietsen, dan hoef je elkaar niet aan te kijken en kan uiten ook makkelijker zijn. Een potje voetballen kan natuurlijk ook.
• Maak er iets normaals van; leer je kind dat dit bij het leven hoort. Er komen (helaas) nog tal van ingrijpende gebeurtenissen die gepaard gaan met emoties.

Ja, maar…..

“Ik wil het niet te beladen of zwaar maken.”
Het is al zwaar. De scheiding is een verlieservaring, misschien wel de eerste in het leven van je kind. Je maakt het juist lichter of draagbaar door er over te praten, tekenen en knuffelen. Soms 2 minuten, soms een half uur. Je hoeft het niet uit te diepen tot in detail, maar creëer tijd en ruimte om erbij stil te staan. Het Sloompje Slak, het gebroken huis boek en werkboek helpen je om het op een speelse manier te kunnen doen.

 “Ik wil mijn kind niet belasten.”
Ondervang dit door een volwassen gesprekspartner voor jezelf en/of een andere manier om je emoties te verwerken. Schrijven, schilderen, sporten, wandelen. Het kan van alles zijn, maar zorg voor jezelf en je eigen emotionele proces zodat je beter kunt filteren wat passend is om met je kind te delen. Het zorgt ervoor dat de scherpe randjes er af zijn.

*overal waar mama staat, kun je uiteraard ook papa lezen/invullen.

Dus…..
Stap 1:
Realiseer je dat je zelf ook een rouwproces doormaakt.

Stap 2:
Kijk welk voorbeeld je nu geeft aan je kind. Hoe ga je nú om met je emoties in het bijzijn van je kind?

Stap 3:
Bewust (gescheiden) ouderschap.
Sta stil bij je rol als ouder en de invloed die jouw houding en handelen heeft op je kind.
Bewust opvoeden betekent dat je bewust keuzes maakt in hoe je als ouder met je kind wil omgaan.
Welk voorbeeld wil je zijn voor je kind?

Wil je meer tips over je rol als ouder? Volg de (online) training. 

‘